IRENEUSZ SZCZUKOWSKI
Celem niniejszego artykułu jest analiza kazań O piąci zmysłach ciała ludzkiego Samuela Wysockiego, które doskonale uwidaczniają postrzeganie sfery sensualnej w dyskursie kaznodziejskim. Wysocki, mówiąc o człowieku, odwołuje się do znanych z filozofii antycznej, Biblii, pism Ojców Kościoła, topiki pięciu zmysłów. To wokół niej tworzy teksty, budując swe wypowiedzi zgodnie z zasadami kaznodziejskiej perswazji.
BARBARA ZWOLIŃSKA
W swoim artykule podjęłam próbę zarysowania „romantycznej historii łez”, czyli zbadania okoliczności i zwyczajów związanych z pojawieniem się łez w epoce romantycznej, zastanawiając się przy tym nad zmianami we wrażliwości oraz przekonaniach o stosowności czy niestosowności płaczu w różnych sytuacjach.
W epoce romantycznej, dziedziczącej wrażliwość po sentymentalizmie, płakano chętnie w różnych okolicznościach i z wielu powodów, manifestując tym swoją, jakże inną od oświeceniowej, uczuciowość. Nie wstydzono się łez, obficie skrapiając nimi karty czytanych romansów, przeżywając miłość, pogrążając się w żalu po stracie ojczyzny czy doznając zła świata. Płakano z powodu utraty bliskich osób i cennych wartości, ale też ze szczęścia, np. na widok piękna natury. Powodów do płaczu nie brakowało, zwłaszcza, że bohater tamtych czasów, wzorem Wertera czy byronowskiego buntownika, sam stwarzał sytuacje (a przynajmniej ich nie unikał), aby cierpieć i płakać. Cierpienie i rozpacz można jednak przeżywać na różne sposoby. Niekiedy romantycy cierpieli w milczeniu, jednak wydaje się, że częściej zależało im na manifestacji uczuć. Wylewane łzy były wizualnym i sugestywnym śladem tego, co odczuwają i chcą przekazać światu.
Ilustrując różne sytuacje „okraszane” łzami romantycznych bohaterów pragnęłam na wybranych przykładach literackich dokonać pewnych uogólnień i sformułować wnioski na temat źródeł i przyczyn płaczu romantyków.
ALICJA DĄBROWSKA
Problematyka artykułu mieści się w kręgu rozpoznań miejsca muzyki jako środka wyrazu w twórczości artystycznej i publicystycznej oraz korespondencji Sienkiewicza. Refleksja pisarza na temat muzyczności śledzona (analizowana) jest w powieściach współczesnych, historycznych oraz w nowelach, a także felietonistyce i listach pisarza. Analiza pozwala dostrzec różnice zastosowań elementów muzycznych. Traktowana przedmiotowo w tekstach publicystycznych Sienkiewicza, staje się muzyka w beletrystyce autora Wirów wielosemantycznym elementem: współkonstruującym fabuły, charakteryzującym wnętrza bohaterów, wielowalorowym symbolem, w tym nośnikiem treści metafizycznych.
ROMAN BOBRYK
Artykuł jest próbą interpretacji wiersza Dotyk Zbigniewa Herberta. Utwór ten można potraktować jako jeden z manifestów epistemologicznych poety. Podmiot liryczny podważa możliwość poznania zmysłowego. Najwięcej uwagi poświęca charakterystyce wzroku i dotyku. Można stąd wnosić, że to właśnie te zmysły zajmują najwyższe miejsca w Herbertowskiej hierarchii zmysłów. Za najważniejszy, najbliższy prawdy zmysł uznaje poeta dotyk. Jednak i on nie pozwala na właściwe poznanie.
MAGDALENA KOKOSZKA
Celem artykułu jest omówienie zapachów, które dominują w poezji Anny Świrszczyńskiej – to znaczy: woni powiązanych z materią organiczną; materią ciała, które żyje, doświadcza i cierpi. Należy zauważyć, że kluczem do wspomnianego sensorium może być biografia poetki, w szczególności jej traumatyczne doświadczenia z okresu drugiej wojny światowej. Węch wydaje się swoistym uzupełnieniem dotyku, zmysłu szczególnie ważnego w tej poezji. Wąchanie przypomina dotykanie na odległość, pozwala doświadczyć obecności postawionej pod znakiem zapytania (pod nieobecność ciała). W ten sposób, odwołując się do zmysłu węchu, poetka opowiada o niezaspokojonej potrzebie bliskości fizycznej i emocjonalnej z drugim człowiekiem.
ELŻBIETA M. KUR
Tadeusz Chrzanowski, zmarły w wigilię 2006 roku, uczony, znany jest przede wszystkim jako wybitny historyk sztuki, inwentaryzator zabytków, autor znaczących prac z zakresu dziejów sztuki polskiej, naukowej eseistyki, wykładowca uniwersytecki, tłumacz. Bibliografia jego prac naukowych to kilkaset pozycji, w tym kilkanaście książek. Mniej znana lub prawie nieznana jest jego poetycka twórczość, chociaż prace naukowe, ich wartości stylistyczne, dbałość o urodę języka, wskazują na literackie zainteresowania.
W niepublikowanym zbiorze lirycznych refleksji Pamiętam/Garść wspomnień pojawia się przywołanie obrazów rodzinnego domu, Moroczyna w klimacie poetyki bliskiej Kasyd Jarosława Iwaszkiewicza i Szkicownika poetyckiego Marii Pawlikowskiej – Jasnorzewskiej, ale także emocjonalnego klimatu Mickiewiczowskiego Pana Tadeusza, obrazowo sugestywnego zapisu rozstania z pewną formacja kulturową, pożegnania domu rodzinnego. To świat zobaczony, odczuty, zapamiętany, ocalony w myślach i wersach.
EWA TICHONIUK-WAWROWICZ
Jakkolwiek obiektywizm w dziennikarstwie może być nęcącym ideałem, reporter zawsze odciska piętno na snutej narracji. Ze względu na różny stopień dominowania emocjonalności podmiotu mówiącego nad tekstem, można wyróżnić dwa modele narratywizacji afektu: implicytny - starający się zachować dystans i eksplicytny – przedstawiający uczuciowość narratora (M. Horodecka). Do modelu eksplicytnego bez wątpienia można zaliczyć teksty Oriany Fallaci, nie tylko nieusuwającej w cień siebie samej jako instancji podawczej, ale wręcz autocentralizującej się i przekształcającej swoją silną emocjonalność w klucz interpretacyjny, narzucany czytelnikowi. Przykładem takiej organizacji wewnętrznej reportażu może być Quel giorno sulla Luna (Ten dzień na Księżycu; 1970) był siódmym tytułem książkowym Fallaci i opowiadał o głównym celu misji Apollo 11: lądowaniu na Srebrnym Globie.
AGNIESZKA KOSMECKA
Niniejszy artykuł traktuje o smutku uobecnionym w piosence. Przyjęło się powszechnie uważać, że popularne piosenki opowiadają o miłości, szczęściu codziennym; wyrażają pozytywne emocje, a towarzyszy im lekka i przyjemna muzyka. W obrębie przepastnego obszaru kultury popularnej można jednak odnaleźć kategorię piosenek odcinających się od tych wyobrażeń. W opozycji do piosenki radosnej sytuuje się reprezentatywna grupa piosenek odznaczających się smutną tematyką oraz melancholijną nastrojowością wykreowaną przez m.in. muzykę. Autorka artykułu poszukuje odpowiedzi na pytanie o zasadność obecności smutku w piosence, jego funkcje oraz sposoby reprezentacji. Piosenka bowiem demaskuje związek smutku z kategorią tożsamości, pozwala na jego przepracowanie, przede wszystkim zaś przynosi jednostce pocieszenie. Fenomen słowno–muzyczny został ujęty w niniejszym artykule jako zjawisko nie tylko kulturowe, ale także filozoficzne, socjologiczne i psychologiczne. Demaskuje sposoby uporania się kultury popularnej z tym, co negatywne i wyrzucone poza nawias hałaśliwego, niejednokrotnie tandetnego marketu współczesnej piosenki.
IRENEUSZ SZCZUKOWSKI
The purpose of this article is to analyse Samuel Wysocki `s sermons entitled O piąci zmysłach ciała ludzkiego (Of the five senses of the human body) in which the sensual aspect of humans is perfectly introduced in a preacher’s discourse. When talking about man, Wysocki refers to the topic of five senses known from ancient philosophy, the Bible and the writings of the Church Fathers. He created his sermons around this topic and presented them in accordance with the principles of preaching.
In my paper I attempt to outline “a romantic story of tears”, to investigate the circumstances and habits associated with the appearance of tears in the romantic era. At the same time, I consider the changes in sensitivity and beliefs about the appropriateness or inappropriateness of crying in different situations.
In an era of romantic sensibility, after inheriting sentimentality, people wept often in various situations and for many reasons, demonstrating their own sensitivity, so different from that of the Enlightenment. They were not ashamed of tears, shedding them profusely over the pages of the romances they read, while experiencing love, grief over the loss of their homeland or the evils of the world. The loss of loved ones and precious values could provoke tears, but tears could be the result of joy, for example, at the sight of the beauty of nature. There was no shortage of reasons to cry, especially since the hero of that time, modelled on Werter or the Byronian rebel, himself created (or, at the very least, did not avoid) situations in which to suffer and cry. But suffering and despair can be endured in different ways. Sometimes Romantics suffered in silence, but it seems that they wanted to demonstrate their feelings. Tears were shed and left a suggestive visual trace of what someone felt and what they wanted to tell the world.
Illustrating various situations "decorated" with the tears of romantic heroes, I wanted to make certain generalisations on selected literary examples and to formulate conclusions on the sources and causes of romantics crying.
This article explores the place of music, as a means of expression, in the artistic and journalistic works and correspondence of Henryk Sienkiewicz. Sienkiewicz’s reflections on musicality in his contemporary novels, historical novels, short stories, feuilletons and letters are analysed. The analysis shows differences in the use of musical elements. Whereas in Sienkiewicz’s journalistic texts music is treated like an object, the fiction written by the author of ‘Whirlpools’ presents music as a polysemantic element which co-creates the plot, characterises the soul of characters, and becomes a multifarious symbol and a carrier of metaphysical content.
The article is an attempt to interpret Herbert's poem "Touch". The poem can be treated as one of the poet's epistemological manifestos. Its lyrical subject undermines the possibility of sensory cognition. He devotes the most attention to the characteristics of sight and touch. Therefore it can be assumed that those senses hold the highest place in Herbert’s hierarchy of the senses. Touch is thought to be the most important, as it is closest to the truth. However, it still does not allow proper knowledge.
This article considers the scents that dominate in Anna Świrszczyńska’s poetry: the odours associated with organic matter, the body that lives, experiences and suffers. It should be noted that the key to this world of scent may be the biography of the poet, in particular the traumatic experiences of the Second World War. Scent appears to be a complement to touch, which is a particularly important sense in these poems. Smelling seems to be like touching at a distance or an experience of a doubtful presence. In this way the poet points to the unmet need for physical and emotional closeness.
Tadeusz Chrzanowski was a scholar who died on Christmas Day in 2006, and who is well-known mainly as a prominent art historian, a collector of relics, an author of significant writings relating to Polish art history and academic essays, a university lecturer and a translator. The bibliography of his academic work consists of a few hundred items, including several books. His poetic output is less known or almost unknown, although his academic papers and their stylistic properties, the care taken over the beauty of language, indicate his literary interests.
In the unpublished collection of lyrical reflections I remember/A Handful of Memories, the evocation of the family home appears – Moroczyna. It occurs in a climate of poeticsclose to that of Qasidas by Jarosław Iwaszkiewicz, A Poetic Sketchbook by Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, and which echoes the emotional climate in Pan Tadeusz by Adam Mickiewicz with a vividly suggestive record of parting with a cultural circle and bidding farewell to the family home. This is the world seen, felt, remembered and saved in thoughts and lines of poetry.
Although objectivity in journalism can be an alluring ideal, the reporter always imprints his / her mark on his / her narration. Due to a varying degree of emotional dominance of the subject over the text, two models of narrativisation of affect can be distinguished: implicit – trying to maintain distance, and explicit – showing the narrator’s feelings (M. Horodecka). There is no doubt that Oriana Fallaci’s writings can be included in the explicit model: not only does she not behind the text, but she puts herself in the centre and she transforms her strong emotionality into the interpretative key imposed upon the reader. An example of such an internal organisation of reportage could be Quel giorno sulla luna (1970's That Day on the Moon). It was Fallaci’s seventh book and it discussed the main purpose of the Apollo 11 mission: landing on the ‘Silver Globe’ [i.e. the Moon].
This article explores sadness as presented in modern song. In general popular songs relate love stories and everyday happiness; they express positive emotions, which are supported by light and pleasurable music. Within the vast sphere of popular culture a significant category of song stands out. In opposition to songs of happiness are songs of sadness, which are characterised by a sad topic and melancholic mood. This article explores the validity of sadness, its functions and representations in song. Songs unmask relations between sadness and the category of identity, provide opportunities to deal with sadness and to find consolation. Song is treated in this article not only as a cultural phenomenon, but also as a philosophical, social and psychological one. The article discusses how popular culture disposes of negativity and highlights what is outside the noisy and often cheesy market of modern popular song.
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe