Katarzyna Bielewicz
Artykuł stanowi próbę analizy i interpretacji najnowszej książki Anny Janko Mała Zagłada w kontekście dwóch terminów: postpamięć – zaproponowanego przez Marianne Hirsch – oraz nie-miejsce pamięci – będącego przekształceniem definicji miejsca pamięci w ujęciu Pierre’a Nory. Anna Janko jako reprezentantka tak zwanego drugiego pokolenia podejmuje w Małej Zagładzie nie tylko próbę przepracowania przejętej traumy, jej celem jest również ocalenie od zapomnienia tragedii szoszańskich dzieci, zarówno tych, które zostały zamordowane podczas pacyfikacji zamojskiej wioski w 1943 roku, jak i tych cudem ocalałych z Zagłady.
Magdalena Juźwik
Artykuł poświęcony jest tematyce pamięci ciała w teatrze fizycznym. To teoretyczne rozważania traktujące o tym, jak ciało ludzkie, jego plastyczność staje się nośnikiem treści materialnych, zapamiętanych. Pamięć ludzką cechuje resentyment, proces przypominania sobie wydarzeń minionych, trwanie w przeszłości. Okazuje się, że ludzkie ciało również może stać się ,,przechowalnią’’ tego, co w całym doświadczeniu rzeczywistości zapamiętał człowiek. Wydarzenia społeczne i polityczne również (w pewnym sensie) determinują pamięć ciała. Przywoływanie kluczowych dla teatru fizycznego postaci jakimi są Jerzy Grotowski czy Pina Bausch, mają posłużyć jedynie za przykład dla lepszego zrozumienia istoty pojęcia ,,pamięć ciała’’.
Arkadiusz Kalin
Artykuł stanowi krytyczną analizę monografii Beaty Halickiej pt. Polski Dziki Zachód. Przymusowe migracje i kulturowe oswajanie Nadodrza 1945-1948, wydanej pod koniec 2015 roku. Ta obszerna publikacja poświęcona została wieloaspektowemu oglądowi sytuacji społecznej, historycznej i kulturowej w pierwszych latach po II wojnie światowej na ziemiach poniemieckich przyłączonych do Polski, określanych w powojennej propagandzie jako „Ziemie Odzyskane” lub „Ziemie Zachodnie”. Książka odwołuje się również do niemieckiej literatury naukowej, stanowi więc rzadką próbę komparatystycznego zestawienia niemieckich tzw. badań wschodnich (Ostforschung) z polską „myślą zachodnią”. Kluczowymi pojęciami w pracy Halickiej stały się określenia „Dziki Zachód” oraz „Nadodrze” jako zastępniki dawnych zideologizowanych nazw – co budzi jednak pewne zastrzeżenia, autor artykułu dokonuje więc oglądu kontekstów uprawomocniających wprowadzenie tych nominacji w dyskursie naukowym oraz zwraca uwagę na istotne wątki nieobecne w omawianej książce.
Anna Mach
W artykule omówiono utwory przedstawicielek drugiego pokolenia ocalałych z Zagłady polskich Żydów: Evy Hoffman, Ewy Kuryluk, Agaty Tuszyńskiej i Bożeny Keff, które przynależąc do polskiej kultury bądź wyrastając z niej, po latach odkrywają żydowskie korzenie. Autorki konfrontują się z dziedzictwem Zagłady i dokonują podróży śladami swoich przodków, by odzyskać brakujące elementy rodzinnej pamięci. W autobiograficznej prozie drugiego pokolenia ujawnia się również dramat milczenia i uwięzienia w potraumatycznych symptomach, na które powojenna Europa skazała ofiary Szoa. Zwrócono uwagę na poetykę omawianych utworów, w których praca postpamięci często odbywa się poprzez twórcze powtórzenie. W prozie Ewy Kuryluk rodzinny idiom zakrywający stabuizowany temat żydostwa posłużył za językową materię powieści. W utworze Evy Hoffman ubolewanie nad utratą języka i powolne odnajdywanie się w angielszczyźnie prowadzi do konstatacji, że wewnętrzny głos podmiotu już zawsze będzie napotykał na miejsce oporu. Autorka odnosi je do wojennego początku – doświadczenia Zagłady przez jej rodziców, utraty sztetlu jako miejsca zakorzenienia i nieodżałowanej śmierci pozostałych członków rodziny. Przeanalizowano też relację świadek–słuchacz, wskazując na te miejsca w twórczości autorek drugiego pokolenia, w których – dzięki twórczemu przetworzeniu i powtórzeniu dokonanemu przez świadka-spadkobiercę – nieczytelny głos traumy może stać się świadectwem (ponieważ warunkiem sine qua non jego zaistnienia jest właśnie zaangażowanie słuchacza-odbiorcy). Zauważono, że omawiane utwory pisarek drugiego pokolenia stanowią wyzwanie również dla czytelnika, który musi stać się (wraz z podmiotem tekstu) odpowiedzialnym spadkobiercą świadectw ocalałych.
Robert Mielhorski
Artykuł jest próbą interpretacji liryki Zbigniewa Herberta poprzez ogólnoantropologiczną kategorię anamnezy („przypomnienia”). W tej perspektywie przedstawiony zostaje mit dzieciństwa, wprowadza się także pojęcia metaanamnezy (wiersze skoncentrowane na samym akcie przypominania) i antyanamnezy (utwory na temat niemożności przypomnienia). Typowym gatunkiem metaanamnetycznym okazuje się na przykład elegia. Autor wprowadza do interpretacji tej liryki Barthesowską kategorię punctum (w relacji teraźniejsze – minione), pojęcia liryki „otwartej prywatności” oraz przedmiotu anamnetycznego; podejmuje także wątek mitopoez Herberta (próz poetyckich) w odniesieniu do głównego tematu artykułu.
Magdalena Mikiewicz
Artykuł poświęcony jest książce Fotoplastikon Jacka Dehnela wydanej w 2009 roku. Autorka skupia się na trzech zagadnieniach. Po pierwsze na przeszłości widzianej przez medium, jakim jest fotografia. Po drugie na przejściu pamiątek ze sfery prywatnej do sfery publicznej. Po trzecie zaś na znaczeniu pamięci kulturowej dla odtwarzania i stwarzania wspomnień. Ponadto porusza kwestie znaczenia fotografii dla pamięci rodzinnej. Zasadniczym celem artykułu jest odpowiedź na pytanie: czy zdjęcie pozwala wspominać czy interpretować przeszłość?
Joanna Nazimek
Artykuł poświęcam twórczości Jorgego Semprúna, skupiając się na dwóch tekstach: Wielkiej podróży (Le Grand voyage, 1963) oraz Omdleniu (L'Évanouissement, 1967), których podstawę stanowi własne doświadczenie pisarza, więźnia nazistowskiego obozu koncentracyjnego. Na wstępie krótko omawiam podstawowe problemy statusu literatury świadectwa. Analizując teksty Semprúna, po pierwsze: zwracam uwagę na ich stronę formalną; po drugie: odwołując się do wspomnień, staram się wskazać wzajemne relacje między pamięcią, narracją i tożsamością.
Agnieszka Szurek
Celem tego artykułu jest opis „grupowych fantazji” koncentrujących się wokół motywów z lokalnych historii i budowanych przez użytkowników mediów społecznościowych. Omawiane są narracje dotyczące Mazowsza Zachodniego, w tym przede wszystkim tzw. „Małego Londynu” (Podkowa Leśna, Milanówek, Grodzisk Mazowiecki). Analizując te opowieści, odwołuję się do teorii Ernesta Bormanna i wprowadzonych przez niego pojęć „grupowych fantazji „retorycznej wizji”. Staram się zatem wyodrębnić te motywy, które wyzwalają „reakcję łańcuchową”, to jest są licznie komentowane i udostępniane. Są to na przykład motyw miastaogrodu, opowieść o nawiedzonym domu i o tureckich jeńcach. Moim celem jest rekonstrukcja retorycznej wizji stojącej za tymi opowieściami. Staram się również wykazać, że pojecie fantazji w tym znaczeniu, w jakim rozumieli ją np. Coleridge, Barfield i Tolkien, może być przydatne w opisie narracji budowanych w mediach społecznosciowych.
Anna Szwarc-Zając
Celem artykułu jest przedstawienie dwóch autobiograficznych książek włoskiej pisarki Liany Millu. Artykuł został podzielony na dwie części: pierwsza dotyczy teorii tworzenia dzieła autobiograficznego, zaś druga część przedstawia w jaki sposób włoska pisarka opisała swoje dzieła w dwóch powieściach I ponti di Schwerin i Tradebuch
Maria Wichowa
Przedmiotem badań prowadzonych w niniejszym studium jest kategoria pamięci i łączącej się z nią dobrej sławy w literaturze staropolskiej. Dobra sława sytuowała się wysoko w hierarchii etycznych wartości renesansu. Świadectwa pamięci o ludziach wielkich, którym owa laus towarzyszyła, zawarte są najczęściej w dawnych tekstach, a rozpowszechnianie takich dzieł, opisywanie w nich wybitnych postaci jest potwierdzeniem ich immortalitatis, opierającej się niszczącemu działaniu czasu. W przedstawionym tu studium zagadnienie tytułowe przedstawione jest w trzech aspektach. Po pierwsze pokazano, jak autorzy staropolscy pojmowali budowanie pamięci o sobie, zapewnienie sobie sławy u potomnych. Po drugie omówiono teksty, w których tematem dominującym była pamięć o przemijaniu potęgi starożytnych imperiów i o ich upadku. Trzecie zagadnienie to pamięć Rzeczypospolitej szlacheckiej. Historyk literatury staropolskiej, odbywając w swych badaniach podróż do przeszłości, penetrując teksty źródłowe stawia pytania z różnych dyscyplin humanistycznych: historii kultury, antropologii historycznej, filozofii. Rekonstruuje zasady, priorytety, wartości, jakie stanowiły elementy składowe światopoglądu ludzi sprzed stuleci, ich rozumienie roli, jaką pełniła pamięć o przeszłości w realiach ich życia.
Anna Zalewska
Artykuł bada refleksje nad przeszłością, która podzieliła się w XIX w. na pamięć indywidualną oraz myśl historiozoficzną, na bazie dramatu Stanisława Wyspiańskiego Powrót Odysa, w którym można wyróżnić oba rodzaje dziewiętnastowiecznej recepcji przeszłości. Istotną rolę odgrywa w dziele Wyspiańskiego melancholia romantyczna oraz odwołanie do historii europejskiej, która ma nadawać tożsamość poprzez wykazanie ciągłości kulturowej, sięgającej jeszcze czasów starożytnych. Artykuł wykazuje, iż Powrót Odysa jest jednym z dzieł, które łączyło dwie skrajne wersje recepcji przeszłości, scalając je znowu w jedno.
The article is the attempt to read the newest book written by Anna Janko – <em>Mała Zagłada</em>, by using two basic terms: postmemory defined by Marianne Hirsch and non-places of memory which are transision of the term places of memory proposed by Pierre Nora. The book represents also the postmemory generation and shows how trauma of their parents affected on their lives. <em>Mała Zagłada </em>is the attempt of saving in collective memory the history of society that lived in Polish village (Sochy), which was burned to the ground by Nazi in 1943.
Article is devoted to the memory of a physical body in the theater. This theoretical considerations dealing with this, as the human body, its plasticity becomes a carrier of content material, saved. Human memory is characterized by resentment, the process of recalling past events, to remain in the past. It turns out that the human body may also be a storage what throughout the experiment actually remember man. Social and political events also (in a sense) determines the memory of the body. Recalling the key to physical theater forms which are Jerzy Grotowski and Pina Bausch, are to be used only as an example for better understanding of the concept of ‘’body memory''.
The article is a critical analysis of monograph by Beata Halicka, titled “Polish Wild West. Forced Migrations and Cultural Moderating in Odra Region 1945-1948”, published at the end of 2015. This comprehensive publication was devoted to the many-sided examination of social, historical and cultural situation in the first years after World War II on former German lands attached to Poland, named in the post-war propaganda as "Recovered Territories" or "Western Lands". The book also refers to the German specialist literature, so it is a rare attempt of comparative combination of the so-called German Eastern studies (“Ostforschung”) with the Polish "Western thought". The key concepts in Halicka’s work became the term "Wild West" and "Odra Region" as substitutes for the former ideologised names - which raises some doubts, so the author of the article does the review of contexts validating the implementation of these names into the academic discourse and draws the attention to important topics absent from the present book.
The paper concentrates on the works created by the second generation of the Holocaust survivors: Eva Hoffman, Ewa Kuryluk, Agata Tuszyńska and Bożena Keff. The authors, who either grew up in the Polish culture or identify themselves with it, discover their Jewish ancestry after years. They confront the inherited memories of the Holocaust and take a journey in the footsteps of their ancestors in order to collect the missing elements of their families’ stories. The autobiographical prose of the second generation also expresses the drama of silence and entanglement in posttraumatic symptoms, which the Shoah victims were doomed to experience in post-war Europe. The paper also studies the poetics of these literary works, in which the postmemory processing is often based on a creative repetition. In the prose of Ewa Kuryluk the family idiom covering the taboo Jewish theme served as the linguistic body of the novel. In Eva Hoffman’s book the grief resulting from the loss of language and the slow learning to use English, lead to the conclusion that the inner voice of the narrator shall always meet obstacles. The author identifies them with the beginning: i.e. her parents’ experience of the Holocaust, the loss of the shtetl – the place where the other members of her family were rooted and died. Moreover, the witness-listener relation was analysed, pointing to those aspects of the second-generation writers’ works, in which – as a result of the creative processing and retelling the witnesses’ words by the “generation after” witnesses – the obscure voice of the trauma may serve as a testimony (as the sine qua non condition of its existence is the engagement of the listener-addressee). It has been underlined that the studied literary works of the second-generation authors also pose a challenge to the readers, who (along with the narrator of the text) have to become responsible recipients of the survivors’ testimonies.
The article is an attempt to interpret Zbigniew Herbert’s lyric through a general anthropological category of anamnesis („recollection”). In this perspective a myth of childhood is presented; also introduced are the terms of meta-anamnesis (poems concentrated on the very act of remembering) and anti-anamnesis (works on the inability to remember). A typical meta-anamnestic genre includes an elegy. To the interpretation of this lyric the author introduces Barthes’ category of punctum (in the present-past relation), the notions of “open privacy” lyric and anamnestic object; he also takes up the motive of Herbert’s mythopoesis (poetic proses) in relations to the main theme of the article
The article is about Jack Dehnel’s book Fotoplastikon published in 2009. The author of the article focuses on three issues. Firstly, on the past seen through the medium, which is photography. Secondly, on transition memorabilia from the private to the public area. Thirdly, on the importance of cultural memory for remembering and creating memories. In addition, writes about relation between photography and family memory. The main purpose of the article is the answer to the question: is the picture let us to remember or interpret the past?
In this article I focus attention on Jorge Semprun’s prose. I analyze two of his books: The Long Voyage (Le Grand voyage, 1963) and The Fainting Fit (L'Évanouissement, 1967), based on his own experience as a prisoner of Nazi concentration camp. At first, I discuss the main problems of witness literature. In my analysis, firstly I concentrate on formal structure of chosen texts, secondly: based on Semprún’s memories I try to investigate relation between narrative, memory, and identity.
The aim of this article is to describe ‘group fantasies’ on the subject of local history, shared by social media users. The area covered in research in Western Mazovia, especially so called ‘Little London’ (Podkowa Leśna, Milanówek, Grodzisk Mazowiecki). I try to single out the themes which start ‘chain reaction’, that is are widely commented on and shared. The examples of such themes are the ‘citygarden’ motif, a story about a haunted house and about Turkish prisoners. I try to reconstruct rhetorical visions behind these stories. To achieve this, I use Ernest Bormann’s concepts of ‘group fantasies” and ‘rhetorical vision’. I also argue that ‘fantasy’, as understood by Coleridge, Barfield and Tolkien, can be a useful term for the analysis of narratives built in social media.
The goal of this paper is to present two autobiographical books of the Italian writer Liana Millu. The article is divided into two parts; the first contains the theory of the creation of autobiographical works, and the second that shows how Italian writer described her life in two of her books: I Ponti di Schwerin and Tragebuch
The subject of the research conducted in this study is a category of memory and associated with it good fame in Old Polish literature. Good fame is being placed high in the hierarchy of the ethical values of the Renaissance. Memory certificates of the great men who the "laus" accompanied is most common in ancient texts, and dissemination of such works, describing in them prominent figures is confirmation of their immortalitatis, resisting destructive influence of time. In this study the issue of title is presented in three aspects. Firstly there is shown how the Old Polish authors conceived building a memory of themselves, ensuring their fame among descendants. Secondly, there were discussed texts in which the dominant theme was the memory of the passing power of the ancient empires and of their downfall. The third issue is the memory of republican Rome and its impact on the model system of the Republic of nobility. Old Polish literature historian shall be held in their research journey to the past, presenting the source texts, raises questions from different humanistic disciplines: culture history, historical anthropology, philosophy. The author reconstructs the principles, priorities, values that were components of the worldview of people centuries ago, their understanding of memory's role it played in the past.
In the article is analyzed the reflection about the past, which divided in XIX c. in an indyvidual memory and a historiosophical thought. The analizys is based on the drama of Stanisław Wyspiański - Powrót Odysa, in which are contained both categories of XIX c. reception of the past. The importent role in the drama has a romantic melancholy and evocation to european history, which role is giving identityty by showing cultural continuity, whitch reaches the antient times. Article shows that Powrót Odysa is merging those two contradictory receptions of the past.
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe